Zabawy w czytanie

 Specyfika rozwoju i uczenia się dziecka w wieku przedszkolnym polega między innymi na tym, że uczy się ono spontanicznie w różnych sytuacjach często przypadkowo i mimowolnie. Jest to tzw. uczenie się okazjonalne. Zabawa jest podstawowym rodzajem działalności tego wieku, więc i ona powinna towarzyszyć nauce czytania. W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania. Większość rozwiązań to próby modyfikacji metod analityczno – syntetycznych lub globalnych oraz postulaty wydłużenia w czasie nauki czytania poprzez zachęcenie do jej rozpoczęcia z dziećmi poniżej 6 roku życia. Chcąc spełnić dziecięce oczekiwania i wskazać ciekawszą formę nauki czytania, uwzględniającą indywidualne potrzeby i możliwości dzieci dokonałyśmy przeglądu dotychczas stosowanych koncepcji i wybrałyśmy naszym zdaniem najatrakcyjniejszą  i najskuteczniejszą z nich. Jest to metoda Ireny Majchrzak „Nazywanie świata. Odimienna metoda nauki czytania”. Mamy nadzieję, że zabawa w czytanie będzie wspieraniem rozwoju dzieci a nie celem samym w sobie. Proponowany program nauki czytania w zabawie dla dzieci w wieku przedszkolnym należy traktować jako nasza próbę adaptacji metod globalnych i analityczno – syntetycznych. Zakładamy, że działania te służyć będą wydłużeniu nauki czytania i pozostawia dzieciom więcej czasu na doskonalenie samej techniki czytania, a także przyczynia się do postępów w czytaniu ze zrozumieniem

 

1.Metody nauki czytania Czytanie to swoista forma komunikowania się ludzi należąca do podstawowych umiejętności człowieka. Dzięki systemowi znaków składających się na alfabet może on  w pełni korzystać ze zdobyczy cywilizacji. Dlatego nauka czytania i pisania jest podstawowym elementem dziecięcej edukacji, a ogromne znaczenie maja metody, za pomocą których się to czyni.  Przez metodę w nauce czytania rozumiemy pewien zespół teoretycznie uzasadnionych działań, zmierzających do zrealizowania określonego celu, którym jest opanowania umiejętności czytania. Dlatego w naszym programie wyróżniamy wszystkie znane nam metody nauki czytania. Nie dokonujemy całościowego opisu tych metod. Bliżej scharakteryzujemy dwie metody, które były dla nas inspiracją i wzorem do opracowania programu. 

•Metody syntetyczne – koncentrujące się na opanowaniu umiejętności czytania w aspekcie technicznym, ich celem jest osiągnięcie sprawności czytania, polegająca na przechodzeniu od elementu (litera, dźwięk) do całości (wyraz, zdanie): metoda alfabetyczna, fonetyczna, sylabowa

•Metody analityczne – koncentrują się na rozumieniu czytanych tekstów, polegają na prezentowaniu w nauce czytania jednostek językowych mających określone znaczenie, łączą one analizę słuchową z analizą wzrokową: metoda wyrazowa i zdaniowa

•Metody analityczno – syntetyczne – łączą one poznane i wyodrębniane z wyrazów liter ze składaniem nowych wyrazów z poznanych liter. W metodach tych kształci się równolegle techniczna umiejętność czytania i rozumienie tekstu: metoda analityczno – syntetyczna o charakterze wzrokowym, metoda analityczno – syntetyczna o charakterze funkcjonalnym

•Metody globalne tutaj wyraz, część zdania lub zdanie, są poznawane na podstawie ich wyglądu ogólnego, czyli jako całościowy obraz graficzny, najważniejsze jest znaczenie tekstu a nie formalna strona czytania: metoda barwno – dźwiękowa Heleny Matery, metoda fonetyczno – litero-barwna Bronisława Racławskiego,  metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz

 

Odimienna nauka czytania Ireny Majchrzak – metoda dotyczy dziecięcej inicjacji w tajemniczy świat pisma, przy wykorzystaniu imienia dziecka. Irena Majchrzak twierdzi, że dziecko przez własne imię, z którym się utożsamia, rozbudzi swoje zainteresowanie pismem, pisaniem i czytaniem. W tej koncepcji zabawy i gry są wspólne dla wszystkich, w których jednak każdy działa z innym materiałem. Metoda ma charakter analityczno – syntetyczny, a zestawy obrazkowo – słowne pomagają w percepcji tekstu na bazie poznanych liter. 

Według Ireny Majchrzak nauka rozpoczyna się odczytania globalnego własnego imienia, a dziecko jednocześnie dostrzega różnice między kształtem poszczególnych liter w jego zapisie. Autorka podkreśla, że dziecko uczy się liter poprzez obserwacje. Autorka wyróżnia w niej kilka etapów:

•Pierwszy z nich to tzw. etap inicjacji. Na tym poziomie dziecko otrzymuje wizytówkę ze swoim imieniem, które ma dla niego znaczenie emocjonalne (szybsze zapamiętanie poprzez odniesienie do emocji). Dziecko z łatwością rozpoznaje swoje imię wśród imion innych dzieci. 

•Następne etapy to wiele gier i zabaw pozwalających dzieciom na poznanie pozostałych imion, wyrazów oraz liter alfabetu. Charakterystyczne dla metody dr Ireny nazwy ćwiczeń i hasła to :

•"sprawdzanie obecności", 

•"ściana pełna liter", 

•"deszcz imion", 

•„targ liter", 

•"gra w sylaby", 

•"nazywanie świata" i inne…

 

O metodzie Ireny Majchrzak można napisać w kilku punktach, że jest: 

ŁATWA, ponieważ na wstępie odwołuje się do emocji dziecka. Jak wiemy, małe dziecko jest zainteresowane ponad wszystko swoją własną osoba. JA stanowi centrum jego uwagi. Dlatego nawet bardzo małe - dwu i trzyletnie - śledzi z uwagą nasz ruch ręki, gdy piszemy jego imię i zapamiętuje wszystkie słowa - informacje -, które mu w tym momencie przekazujemy. Słucha z największą uwagą, gdy mu na przykład mówimy:- Nazywasz się Agnieszka, prawda? Popatrz tak się pisze Agnieszka; I w ten sposób jednym gestem wprowadzamy dziecko w gąszcz znaków - liter - wśród których przewodnikami będą koledzy lub krewni, którzy staną w toku ćwiczeń pod własnymi wizytówkami. I tak litery ujawnią natychmiast właściwe sobie brzmienie. 

 

WTAJEMNICZAJĄCA, albowiem na przykładzie imienia dziecka zapoznajemy je z alfabetycznym szyfrem języka pisanego. Dzięki temu ono samo doświadcza siebie w formie symbolicznej. Jest napisane za pomocą liter. Zdaje sobie sprawę, że to ono samo nadaje znaczenie napisanemu wyrazowi. Wyraz Agnieszka oznacza ją samą, małą dziewczynkę, która nazywa się Agnieszka. Każde dziecko czuje związek z napisanym jego własnym imieniem. I tak właśnie wchodzi w krąg ludzi komunikujących się za pomocą języka pisanego. Pierwszym użytkiem, które dzieci zrobią z tego odkrycia, będzie stawanie pod własną wizytówką umieszczoną na ścianie między wizytówkami kolegów, lub znalezienie własnego krzesełka. To nie jakaś Ala ma psa czy kota, lecz ono, ono: Piotr, Karol czy Paulina. 

 

UNIWERSALNA, to znaczy może być użyteczna dla wszystkich dzieci pod każdą szerokością geograficzną niezależnie od różnic społecznych, etnicznych czy językowych. Zauważmy, że we wszystkich społecznościach ludzkich nowo narodzone dziecko otrzymuje imię. Każde jakoś się nazywa i to imię jest jego znakiem szczególnym pozwalającym odróżnić je pośród innych. To imię je wyodrębnia spośród innych a również to imię jest słowem, którym zostaje przywołane do kontaktu z innymi. A ponadto: w imionach zapisane są wszystkie reguły pisowni języka, którym posługują się ludzie danego plemienia, czy narodu. Poprzez imiona polskie łatwo poznajemy ortografię języka polskiego, poprzez imiona niemieckie - ortografię niemiecką a poprzez francuskie - francuską. 

 

DOTYCZY CZYTANIA A NIE PISANIA Dziecko jest znacznie wcześniej gotowe do podjęcia prób czytania aniżeli pisania. Do czytania potrzebny jest wzrok i rozum, pisanie wymaga dodatkowo sprawnej ręki. Dlatego pierwsze wtajemniczenie w reguły pisma może przeżyć dziecko nawet niespełna trzyletnie. Gdy dorośnie do pisania będzie miał za sobą wielki zasób opanowanych wzrokowo słów. Pomoże mu to uniknąć ortograficznych błędów. 

 

RUCHOWA Przy tej metodzie dzieci nie muszą czekać z nauką czytania aż potrafią usiedzieć nad książką spokojnie przez dłuższy czas.  Czytanie polega na dokładaniu zrozumianego wyrazu do przedmiotu, który znajduje się w otoczeniu dziecka. Dzieci są w ruchu. Najczęściej po zrozumieniu o co chodzi, biegną, by szybko dołożyć kartkę i otrzymać inną do rozwiązania. 

 

BEZSTRESOWA Każde dziecko odnosi natychmiastowy sukces. Nie ma bowiem takiego, które od razu lub bardzo szybko nie umiałoby rozpoznać swojego imienia. Ten sukces trwa. Na każdym etapie każde dziecko rozwiązuje swoje zadanie we własnym rytmie, zgodnie ze swoimi możliwościami. Nie ma rywalizacji, która w tym wieku jest niekorzystna.

 

ROZUMNA To znaczy, że zawiera taki łańcuch zajęć i ćwiczeń, dzięki którym dzieci w drodze samodzielnego rozumowania odkrywają i opanowują szyfr języka pisanego. Na samym bowiem starcie - w momencie poznania graficznego wyrazu swojego imienia - dziecko pojmuje, że:

a) słowo napisane jest nośnikiem tych samych znaczeń, co słowo mówione i że

b) kompozycja liter w wyrazie zależy od brzmienia odpowiadającego mu słowa. 

Dzięki temu dziecko od pierwszych wyrazów rozumie, co czyta.  Czytać ze zrozumieniem, to tyle, co za zasłoną z liter odnajdywać osoby, przedmioty  i zdarzenia. 

 

ROZRYWKOWA Jest to po prostu wspaniała zabawa w chowanego. Początkujący czytelnik po cichym namyśle odnajduje właściwy przedmiot, ukryty za literowym szyfrem. 

 

 

Z metody Ireny Majchrzak do naszego programu włączone zostały następujące etapy nauki czytania: inicjacja z imionami, ściana pełna liter i nazywanie świata.

Kształcenie sztuki czytania z pełnym rozumieniem tekstu rozpoczyna się już z dziećmi trzyletnimi. Nauczyciel prowadząc zabawy i gry prowokuje dziecko do odkrywania na drodze samodzielnego rozumowania logiki alfabetycznego szyfru. Początkiem jest imię dziecka, które staje się słowem otwierającym świat pisma.

 

 

 

Stwarzanie warunków do wykorzystania tkwiących w dziecku możliwości intelektualnych

Stymulowanie rozwoju aktywności dzieci poprzez stosowanie różnorodnych ćwiczeń i zabaw prowadzących do nabycia umiejętności czytelniczych

Wyzwalanie pozytywnych emocji na rozwinięcie zainteresowania kodem literowym

Rozbudzenie wiary dziecka we własne możliwości

Całościowe rozpoznawanie wyrazów

 

 

Kształtowanie wszystkich zmysłów

Wzbogacanie słownika

Rozwijanie mowy komunikatywnej

Stymulowanie aktywności

Kształtowanie postawy kreatywnej

Włączanie rodziców do procesu czytania

 

 

Dziecko:

 Odczyta własne imię i rozpozna je wśród innych

Dokona syntezy własnego imienia z sylab lub z głosek

Odczyta imię kolegi

Ułoży swoje imię z rozsypanki literowej według wzoru lub z pamięci

Odszuka i zaznaczy wskazane przez nauczycielkę litery w swoim imieniu

Pozna litery alfabetu

Dokona analizy i syntezy wyrazu

Podzieli wyraz na sylaby

Wyróżni głoskę w nagłosie i wygłosie

Globalnie rozpozna nazwy wyrazów

 

 Autorki programu: