Emocje...

Program autorski "Emocje pełne niespodzianek"

Każdej sekundzie naszego życia towarzyszą emocje.

Są one również nieodłącznym elementem życia naszych dzieci,

bez względu na ich wiek czy środowisko w jakim żyją.

I.WSTĘP

Emocje odgrywają zasadniczą rolę w życiu każdego człowieka – zarówno dzieci jak i dorosłych. Towarzyszą nam w różnych sytuacjach, odpowiadają za relacje ze światem zewnętrznym. Dziecko w wieku przedszkolnym jest pełne uczuć i emocji. Poprzez uczucia wyraża swój stosunek do zdarzeń, ludzi i zjawisk, które go otaczają. . Gdy czuje się szczęśliwe, kochane i akceptowane- jego emocje są pozytywne. Ale gdy odczuwa strach, obawę lub złość przeżywa negatywne emocje.

Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju emocjonalnego dzieci. W tym czasie dzieci poznają, identyfikują i wyrażają emocje, a więc ich rozwój emocjonalny bogaci się i różnicuje. Jest to także okres, w którym dzieci mogą wykształcić inteligencję emocjonalną, zdobyć tzw. Dobre nawyki emocjonalne – umiejętności związane z odbiorem, a także okazywaniem nastrojów emocjonalnych, poznają sposoby rozładowywania napięć, panowania nad emocjami. Następuje proces powstawania uczuć wyższych. Zdobyte wówczas umiejętności decydują o późniejszym życiu.

Emocje dziecka bardzo różnią się od emocji dorosłych w zasadniczych kwestiach. Emocje dzieci są bardziej intensywne, stopień nasilenia emocji jest dużo większy niż u dorosłych. Nawet błaha sytuacja jest powodem do wystąpienia trudnych do opanowania emocji. Jednak charakterystyczne dla emocji dziecięcych jest to, że są one krótkotrwałe i mają charakter przejściowy. Dziecko, również nie jest w stanie, ukryć swoich emocji tak jak to robią dorośli. Ich zachowanie pokazuje bardzo dokładnie, w jakim stanie emocjonalnym właśnie się znajdują.

Bardzo istotnym elementem jest również to, aby dziecko jak najwcześniej nauczyło się kontrolować swoje emocje. Niestety w młodszym wieku przedszkolnym jest to umiejętność bardzo trudna do osiągnięcia. Dziecku w wieku 3-4 lat bardzo trudno jest, nauczyć się panować nad emocjami. Zachowanie dziecka uzależnione jest od nastroju w obecnej chwili, od sytuacji, która w danym momencie ma miejsce. Dlatego bardzo ważne jest, by zaplanować dzień w taki sposób, aby dziecko czuło się bezpiecznie, by atmosfera była przyjemna i nie stwarzała sytuacji trudnych i konfliktowych. Wykluczy to w ten sposób narastanie napięć a co za tym idzie wybuchom negatywnych emocji. Stosowanie kar wobec dziecka, które nie jest w stanie kontrolować swoich emocji jest bardzo niepożądane, ponieważ w ten właśnie sposób można tylko wzmacniać negatywne uczucia tj. strach i lęk. U dziecka w młodszym wieku przedszkolnym każda nowa, nieznana sytuacja jest poprzedzana tymi właśnie emocjami.

Osobowość dziecka w wieku przedszkolnym jest niestała i bardzo plastyczna. Kształtowanie osobowości uzależnione jest od warunków środowiskowych, w których się rozwija oraz od sposobu wychowania. Dziecko wychowywane w sposób autorytarny, aby uniknąć kary, będzie tłumiło własne uczucia w obecności rodziców. Natomiast, kiedy znajdzie się w obecności rówieśników, daje upust emocjom (zazwyczaj są to emocje negatywne), nie bacząc na konsekwencje swojego postępowania. System wychowawczy, który sprzyja bardziej nauce kontroli własnych uczuć, to system demokratyczny. Rodzice i nauczyciele wymagając poszczególnych zachowań, tłumaczą dziecku powody swoich decyzji, nie narzucają danego zachowania bez wcześniejszej rozmowy i wyjaśnienia. Dzieci wychowywane w systemie demokratycznym, potrafią reagować w sposób aprobowany przez środowisko społeczne, a zatem jest ono bardziej przystosowane do życia w grupie społecznej.

Mały człowiek ma swoje własne emocje i uczucia. Ale to, w jaki sposób będzie je wyrażał, w dużej mierze zależy od nas samych – od dorosłych.
Dziecko uczy się poszczególnych czynności i zachowań obserwując dorosłych. To przede wszystkim rodzice są źródłem wiedzy -  najpierw dla niemowlaka, potem dla przedszkolaka, a na końcu dla nastolatka. Jeśli dziecko wychowuje się w rodzinie, gdzie przeważają negatywne emocje i uczucia, to również ono będzie doświadczało takich uczuć. Dla kształtującej się psychiki małego człowieka złość i agresja będą tymi uczuciami, które będzie znało najlepiej i które będzie najczęściej wyrażało. Nie pozna pozytywnych emocji, gdyż ich nie będzie widziało, nie będzie doświadczało radości, miłości czy poczucia bezpieczeństwa.

    Takie dziecko wychowywane wśród „pozytywnych emocji” będzie łatwiej pokonywało lęki – nawet te przed potworami czy ciemnym pokojem, rzadziej będzie odczuwało smutek i bezsilność, a także będzie bardziej kreatywne i  pomysłowe. A co najważniejsze będzie po prostu… szczęśliwe.

ORGANIZOWANIE PROCESU WYCHOWAWCZEGO NALEŻY:

• umożliwić dziecku odkrywanie, przeżywanie i wyrażanie emocji
• dbać aby dziecko poznało potrzeby własne i innych
• uczyć dziecko kultury bycia

Marzeniem niemal każdego nauczyciela i rodzica jest wychować dziecko inteligentne emocjonalnie. Nauczyciel kierując procesem edukacyjnym powinien pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim: holistycznym ujęciu dziecka w procesie rozwoju i podmiotowym jego traktowaniu. Nauczyciele reprezentujący takie podejście pomogą dzieciom wykształcić kompetencje emocjonalne cechujące inteligencję emocjonalną takie jaki:

• samoświadomość emocjonalną – wiedzę o własnych stanach uczuciowych, możliwościach i umiejętnościach wyrażania emocji, swoich mocnych stron,
• samoregulacja (samokontrola) – panowanie nad emocjami, impulsami, elastyczność w dostosowaniu się do sytuacji, zmian,
• motywacja – umiejętności emocjonalne, które prowadzą do osiągnięcia celów, pozytywne nastawienie, zaangażowanie, inicjatywa,
• empatia (rozumienie innych) – uświadomienie sobie uczuć, potrzeb innych osób, rozpoznawanie ich stanów emocjonalnych,
• umiejętności społeczne – umiejętne wpływanie na innych, wzbudzanie pożądanych reakcji, konstruktywna współpraca i współdziałanie, łagodzenie i rozwiązywanie konfliktów, porozumienie

Należy mieć świadomość, że posiadanie wszystkich tych kompetencji jest bardzo trudne, niemal niemożliwe. Jednocześnie trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że istnieje wiele dowodów na to, że inteligencję emocjonalną można wykształcić, a pierwsze lata w życiu człowieka są optymalnym do tego okresem.

Od nas dorosłych zależy czy dziecko wyrośnie na człowieka wrażliwego, troskliwego, tolerancyjnego, obdarzonego empatią -  w pełni tego słowa znaczeniu, czy też egoistę, wpatrzonego we własny często odbiegający od ogólnie przyjętych jako właściwe system wartości.

            Program „Emocje pełne niespodzianek” powstał z myślą o dzieciach, które nie potrafią sobie poradzić z najprostszymi sytuacjami, konfliktami. Używają agresji w chwili, kiedy coś nie idzie po ich myśli lub nie jest tak jak według nich powinno być. My jako nauczyciele powinniśmy wykorzystać wiedzę oraz umiejętności i sprawić żeby świat dziecka był w „tęczowych kolorach”. Uświadomić dzieciom że emocje  istnieją czasami dobre czasami złe, ale trzeba wiedzieć jak sobie z nimi radzić.

 II. Cele programu

Cele główne:

1. Nabywanie umiejętności rozumienia siebie i innych, oraz radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

2. Zapoznanie dzieci z regułami życia w grupie, wdrażanie do samodzielności i umiejętności współżycia i współdziałania z innymi.

3. Zapoznanie dzieci z prawami i obowiązkami, światem wartości moralnych oraz koniecznością ponoszenia konsekwencji swoich czynów.

4. Wyposażenie dzieci w umiejętności pozwalające na ocenę sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu dziecka.

Cele szczegółowe:

• nabywanie umiejętności społecznych oraz podporządkowania sięustalonym zasadom i regułom
• stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych budowanie pozytywnego obrazu siebie
• zwiększenie poczucia własnej wartości
• zaspokojenie potrzeby bycia ważnym
• rozpoznawanie i nazywanie emocji u siebie i innych
• uświadomienie sobie, że uczucia mogą się zmieniać
• świadome i wolne od agresji radzenie sobie z konfliktami
• ukształtowanie wrażliwości moralnej właściwych postaw moralnych.
• Zaciśnięcie więzi z najbliższym otoczeniem społecznym.
• rozumienie potrzeby poszanowania drugiego człowieka, jego odmienności i indywidualności. rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych.
• uświadomienie konieczności ponoszenia konsekwencji swoich czynów.
• rozumienie potrzeby przestrzegania zasad bezpieczeństwa w życiu przedszkola i środowiska.

CELE  SZCZEGÓŁOWE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO Z DNIA 23.12.2008r.

• budowanie systemu wartości, w tym wychowanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym co dobre a co złe;
• rozwijanie umiejętności społecznych dzieci;
• stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;
• kształtowanie u dzieci przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej. 

IV. Metody i formy pracy

We wspomaganiu rozwoju dziecka największe znaczenie mają metody pracy oparte na działaniu, bezpośrednim spostrzeganiu i przeżywaniu oraz na słowie. Metody czynne prowokują do działania, rozbudzają zaciekawienie i zainteresowanie dziecka, uruchamiają spontaniczną i swobodną aktywność i w ten sposób przyczyniają się do rozwoju. Łączą się one  z metodami słownymi i percepcyjnymi. Równie istotne są metody problemowe. 

Wszystkie wymienione metody znajdują zastosowanie  w takich formach pracy jak: różnego rodzaju zabawy; gry dydaktyczne; prace związane z doświadczeniem i eksperymentowaniem; sytuacje edukacyjne organizowane przez nauczyciela z małymi zespołami i z grupą; spacery, wycieczki; gry i zabawy edukacyjne z wykorzystaniem stosownego oprogramowania komputerowego;

 V. Działania edukacyjne.

1.     Poznajmy się – budowanie klimatu bezpieczeństwa w grupie

2.     Tworzymy grupę – ustalamy zasady.

3.     Rozpoznajemy i nazywamy uczucia .

4.     Wyrażamy uczucia własne i szanujemy uczucia innych.

5.     Uczymy się lepiej rozumieć siebie i innych.

6.     Opanowujemy i przezwyciężamy złość i agresję.

7.     Budujemy poczucie własnej wartości.

8.     Nawiązujemy przyjazne kontakty z innymi z uwzględnieniem komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

9.     Pokojowo rozwiązujemy konflikty.

Podczas realizacji programu dopuszcza się modyfikację poszczególnych treści i zabaw. Program ma charakter otwarty imoże byćrozbudowywany zgodnie z potrzebami grupy, w której będzie realizowany.

Opracowały: Żaneta Cierpińska

Barbara Malinowska

Małgorzata Szumańska